Wat is een dialect?
Het Van Dale woordenboek geeft de volgende betekenis:
di·a·lect het; o -en in een bep. streek gesproken taal, afwijkend vd standaardtaal; streektaal.¹
Het is niet duidelijk te zeggen wat een dialect is, maar het woord dialect laat zelf deels al zien wat het is. Dialect komt namelijk van het Griekse woord dialektos, wat gesprek betekent.
Dialecten worden vaak gezien als een omgangstaal die in bepaalde gebieden wordt gesproken. Ze zijn streekgebonden, waardoor je in iedere streek verschil kunt horen op de manier van spreken.
Het Nederlands dat in de buurt van Haarlem gesproken wordt, word gerekend tot de norm van het Nederlands. Alle spreekwijzen die veel afwijken van de norm, worden tot een dialect gerekend. Het is dus vaak lastig om een dialect te herkennen.



Ontstaan
In elke streek wordt er altijd al een eigen Germaanse taalvariant gesproken. De verschillen tussen dicht bij elkaar gelegen gebieden zijn klein. Maar hoe groter de afstand tussen gebieden, hoe groter het verschil tussen de taalvarianten. De dialecten in Nederland zijn allemaal verwant aan elkaar, ontstaan uit een grote Germaanse taal.
Dialecten zijn er altijd al geweest. Het Nederlands is ontstaan uit verschillende dialecten, dus dialecten waren er eerder dan de standaardtalen.

Verschil tussen een taal en een dialect
Er is niet heel duidelijk een verschil te zien tussen een taal en een dialect. Een dialect kun je vaak herkennen aan de regionale eigenaardigheden in de uitspraak, woordenschat en in zinswendingen.
Er zijn wel verschillende factoren die bepalen of er gesproken wordt van een taal of van een dialect. Vaak wordt gekeken naar de culturele en historische argumenten. Maar ook de politieke status, maatschappelijk aanzien, grootte van de regio waarin het wordt gesproken en regionaal bewustzijn zijn factoren om verschil te maken tussen een taal en een dialect.
De taalkundige Maximum Weinreich heeft eens gezegd: ‘Een taal is een dialect met leger en marine’.² Dat wil zeggen dat als de sprekers van een dialect genoeg politieke macht hebben, een dialect ineens tot een taal gemaakt kan worden.


Verschil tussen een dialect en een streektaal
Een streektaal is een overkoepelende taal voor meerdere dialecten. Dialecten die dezelfde oorsprong hebben kunnen erg van elkaar verschillen in bijvoorbeeld uitspraak. Deze dialecten kunnen wel samengevat worden onder een streektaal.
Een streektaal wordt vaak in een groter gebied gesproken, terwijl een dialect per dorp erg kan verschillen. Zo is het Nedersaksisch een streektaal, terwijl het Achterhoeks vaak wordt gezien als dialect.

Dialecten in Nederland
In Nederland zijn er naast het Standaardnederlands drie erkende streektalen, namelijk het Fries, het Limburgs en het Nedersaksisch. Het Nedersaksisch wordt gesproken in Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Nederland kent ook heel veel dialecten, onder andere het Brabants en Zeeuws.

Gebruik van dialecten
Onderzoek van Geert Driessen, onderzoeker bij het onderzoeksbureau ITS, heeft uitgewezen dat er in Nederlands steeds minder vaak een dialect of streektaal wordt gesproken. Hij heeft gekeken naar de periode 1995 tot en met 2003. Uit zijn onderzoek bleek dat in 1995 nog 27% van de ouders onderling een streektaal of dialect sprak. In 2003 was dit nog maar 28% van de ouders. Ook is gebleken dat er onder kinderen ook een sterke afname is van het spreken van een dialect of streektaal.³
Toch denkt het Meertens Instituut dat dialecten niet verdwijnen.⁴ Het Meertens Instituut heeft onder andere onderzoek gedaan naar lokale verschillen in grammatica en deze blijken toch nog steeds groot te zijn. Ook denkt het Meertens Instituut dat dialecten niet verdwijnen, doordat mensen zich nu ook hechten aan de regionale identiteit. Dit is te zien aan bijvoorbeeld Nederlandstalige liedjes.

[1] www.vandale.nl
[2] www.worldlingo.nl
[3] R. Universiteit,‘Steeds minder Nederlanders spreken dialect’, www.kennislink.nl
[4] D. Van Seventer,‘Dialect verdwijnt niet, integendeel’, www.volkskrant.nl