Het Brabants

Ontstaan
De Brabantse dialecten zijn geen minderheidstaal, maar worden gezien als Nederlandse dialecten, omdat ze een grote bijdrage hebben geleverd aan het ontstaan van het Standaardnederlands. Wat veel mensen niet weten, is dat de Brabantse dialecten eigenlijk ontstaan zijn vanuit België. In de 14e en 15e eeuw zijn Brussel, Mechelen en Antwerpen samen met Gent en Brugge de meest invloedrijke steden in het Nederlands taalgebied. Maar vanaf de 16e eeuw begon de Nederlandse taal zich echt te ontwikkelen, dit vond niet plaats in België, maar in Noord-Brabant. Na de val van Antwerpen (1585) in de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, vluchtten er zo’n 150.000 Vlamingen en Brabanders naar het noorden. Hierdoor bleef ook na de 15e eeuw de invloed van dialecten op het Standaardnederlands, zoals het Antwerps, groot. Het westen van Noord-Brabant raakte tegen het einde van de 16e eeuw bijna geheel onbevolkt door de oorlog. Later werd het opnieuw bewoond door mensen uit het zuiden, wat nu Antwerpen is. De dialecten van het oosten van Noord-Brabant hebben bijna niet bijgedragen aan het Standaardnederlands. Dus niet alle Brabantse dialecten, maar slechts een paar Zuid-Brabantse dialecten hebben een bijdrage geleverd aan het ontstaan van het Standaardnederlands.1

Gebieden
Tot de Brabantse dialecten worden de dialecten gerekend die worden gesproken in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en de Belgische provincies Antwerpen en Vlaams-Brabants. Natuurlijk valt het gebied niet precies binnen de provinciegrenzen, zo heb je in Noord-Brabant drie deelgebieden waar niet-Brabantse dialecten worden gesproken. Namelijk de Westhoek rondom Dinteloord, Budel en omstreken en het Land van Cuijk. En er zijn ook verschillende overgangsgebieden waar je geen precieze grens kunt trekken: rondom de Bommelerwaard, de Denderstreek en het in het Geteland.2 Toch worden altijd de grenslijnen aangehouden, voor het gemak, al is dit natuurlijk niet helemaal juist.



Kenmerken
De belangrijkste kenmerken van de Brabantse dialecten zijn de umlaut, verkleinwoorden uitspreken met uitgang –ke en de voornaamwoorden in de tweede persoon met –g (ge, gij, gellie etc.).3

Waar en hoeveel sprekers
Het aantal sprekers van de Brabantse dialecten is niet bekend, wel het aantal inwoners van de drie provincies waar de dialecten veel gesproken wordt:
Noord-Brabant: 2.400.161
Antwerpen: 1.640.966
Vlaams-Brabant: 1.018.403  4
Dit geeft een beetje een richting aan van het aantal mensen dat Brabants spreekt.



Zoals al gezegd, wordt het Brabants niet als minderheidstaal gezien. Om die reden is er dus ook geen sprake van standaardisering van het Brabants, aandacht voor de dialecten in het onderwijs of gebruik ervan in formele situaties. Dit wil zeggen dat het dus alleen in informele situaties (bijvoorbeeld gewoon onderling op straat) wordt gebruikt.
In de cultuur zie je het nog wel vaak terug. Zo hebben bijvoorbeeld de Meierij van ’s-Hertogenbosch, de steden van Antwerpen, Mechelen en Leuven en het Pajottenland veel voorvechters van het gebruik van Brabantse dialecten. Zo komt het bij hen veel voor in cabaret en muziek. Dit in tegenstelling tot onder andere noordwestelijk Noord-Brabant en het oosten van de provincie Antwerpen.



[1] J. Swanenberg, 'Brabants', www.taal.phileon.nl, 2002.
[2] J. Swanenberg, 'Brabants', www.taal.phileon.nl, 2002.
[3] J. Swanenberg, 'Brabants', www.taal.phileon.nl, 2002.
[4] J. Swanenberg, 'Brabants', www.taal.phileon.nl, 2002.

Maak jouw eigen website met JouwWeb